بیومتریال‌ها و سیستم‌های انتقال دارو (DDSs)
مقدمه
در تحقیقات نوین داروسازی، توسعه سیستم‌های کارآمد انتقال دارو (DDS) برای افزایش اثربخشی درمانی، کاهش عوارض جانبی و بهبود کیفیت زندگی بیمار (Quality of Life (QoL)) ضروری است. روش‌های معمول تجویز دارو اغلب با محدودیت‌هایی نظیر فراهمی زیستی پایین، تخریب سریع دارو، توزیع غیرتخصصی و ناتوانی در عبور از موانع بیولوژیکی مانند سیستم کبدی مواجه هستند. برای غلبه بر این چالش‌ها، استراتژی‌های پیشرفته‌ای برای انتقال دارو با تمرکز بر رویکردهای هدفمند، موضعی و کنترل‌شده توسعه یافته‌اند.
اهداف اصلی سیستم‌های پیشرفته انتقال دارو
- استفاده از حامل‌های تخصصی: به‌کارگیری حامل‌های زیست‌سازگار (مانند نانوذرات، هیدروژل‌ها، لیپوزوم‌ها) برای کپسوله‌کردن و محافظت از داروها در برابر تخریب یا حذف زودهنگام.
- بهبود فراهمی زیستی: افزایش جذب و اثربخشی دارو به صورت سیستمیک یا موضعی، بسته به هدف درمانی.
- انتقال هدفمند: به حداکثر رساندن اثر درمانی با هدایت دارو به طور خاص به محل مورد نظر (مثلاً تومورها)، و در نتیجه به حداقل رساندن عوارض جانبی خارج از هدف.
- مسیرهای جایگزین تجویز: بررسی مسیرهای تجویز غیرخوراکی، مانند چشمی، بینی، پوستی یا واژینال برای دور زدن تخریب دستگاه گوارش و اثر عبور اول کبدی.
- دور زدن متابولیسم کبدی: انتقال داروها از طریق مسیرها یا مکانیسم‌هایی که از تجزیه متابولیکی در کبد جلوگیری می‌کنند و اثربخشی آنها را افزایش می‌دهند.
- نتایج درمانی بهبود یافته: بهبود نتایج کلی درمان با بهینه‌سازی غلظت دارو در محل هدف و در عین حال کاهش سمیت سیستمیک.
- کاربرد حیاتی در انکولوژی: به‌ویژه برای داروهای ضد سرطان حیاتی است، جایی که دقت و کاهش سمیت به دلیل شاخص درمانی محدود، بسیار اهمیت دارد.
رویکردهای روش‌شناختی
- کاربرد موضعی: انتقال مستقیم دارو در محل یا نزدیک به محل عمل برای افزایش غلظت موضعی و به حداقل رساندن مواجهه سیستمیک.
- الحاق لیگاند: اتصال لیگاند‌های هدف‌گیرنده (مانند آنتی‌بادی‌ها، پپتیدها) به حامل‌های دارو برای شناسایی و اتصال به گیرنده‌های خاص بر روی سلول‌های هدف.
- سیستم‌های پاسخ‌دهنده به محرک: طراحی DDSهایی که به شرایط فیزیولوژیکی مانند pH، دما یا فعالیت آنزیمی پاسخ می‌دهند تا آزادسازی دارو را در محل مورد نظر فعال کنند.
- استراتژی‌های هدف‌گیری فعال: ترکیب مکانیسم‌هایی که به طور فعال سلول‌های بیمار را جستجو کرده و به آنها متصل می‌شوند، و در نتیجه انتخاب‌پذیری را افزایش داده و عوارض جانبی خارج از هدف را کاهش می‌دهند.
تحقیقات مرتبط
